Portmanteau: ศิลปะแห่งการรวมคำในภาษาอังกฤษ ที่ทำให้ภาษามีชีวิต

ในยุคที่ภาษาเป็นเครื่องมือสำคัญในการสื่อสารและสะท้อนวัฒนธรรมของมนุษย์ การพัฒนารูปแบบของคำจึงเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง คำประเภทหนึ่งที่แสดงให้เห็นถึงความคิดสร้างสรรค์และการเปลี่ยนแปลงของภาษาอย่างเด่นชัดคือ Portmanteau ซึ่งเป็นคำที่เกิดจากการรวมสองคำ เข้าด้วยกันทั้งทางด้านเสียงและความหมาย เพื่อสร้างคำใหม่ที่สื่อ ความหมายได้กระชับและมีประสิทธิภาพมากขึ้น

Portmanteau เป็นเครื่องมือสำคัญในยุคดิจิทัล โดยเฉพาะในสื่อสังคม ออนไลน์ วงการโฆษณา และวัฒนธรรมร่วมสมัย เนื่องจากสามารถสื่อสาร แนวคิดหรือสถานการณ์เฉพาะได้ในลักษณะที่ผู้ฟังหรือผู้อ่านสามารถเข้าใจได้ทันที นอกจากนี้ Portmanteau ยังมีบทบาทสำคัญในด้านการสร้าง แบรนด์การตลาดและการผลิตเนื้อหา (content creation) เนื่องจากมีความ น่าสนใจและจดจำง่าย

ต้นกำเนิดของ Portmanteau

Portmanteau ถูกนำมาใช้ในความหมายทางภาษาศาสตร์ครั้งแรกโดย Lewis Carroll นักเขียนชาวอังกฤษ ในหนังสือ Through the Looking-Glass (1871) เขาอธิบายว่า คำว่า slithy (คำคุณศัพท์) เป็นการรวมระหว่างคำว่า slimy (เหนียวเหนอะหนะหรือเป็นเมือก) และ lithe (โค้งงอหรือเคลื่อนไหวได้อย่างอ่อนช้อย) เมื่อรวมกันเป็น slithy จะให้ความรู้สึกของสิ่งที่มีลักษณะเป็นเมือกและเคลื่อนไหวได้อย่างพริ้วไหว เช่น งูหรือสัตว์ลึกลับในเทพนิยาย

อีกตัวอย่างหนึ่งคือคำว่า mimsy (คำคุณศัพท์) ซึ่งเป็นการรวมระหว่างคำว่า miserable (เศร้า/หมดหวัง) และ flimsy (บางเบา/เปราะบาง) เมื่อรวมกัน คำว่า mimsy จึงให้ภาพของบางสิ่งบางอย่างที่ทั้งเศร้าและอ่อนแอในเวลาเดียวกัน ซึ่งแสดงออกถึงสภาวะหรือสิ่งมีชีวิตในจินตนาการที่เปราะบางและหมดหวัง

กระบวนการสร้าง Portmanteau

การสร้าง portmanteau มักทำได้โดยการตัดส่วนต้นหรือส่วนท้ายของคำเดิม แล้วผสมกันจนเกิดคำใหม่ ทั้งนี้ต้องให้ได้คำที่มีความหมายกระชับ เข้าใจง่าย และมักสะท้อนบริบทของสังคมร่วมสมัย

รูปแบบทั่วไป:

• ตัดคำต้น + คำท้าย เช่น brunch = breakfast + lunch
  หมายถึง มื้ออาหารที่อยู่ระหว่างมื้อเช้าและกลางวัน ใช้ในวันหยุดหรือวันพักผ่อน
• คำต้น + คำเต็ม เช่น brexit = Britain + exit
  หมายถึง การถอนตัวของสหราชอาณาจักรออกจากสหภาพยุโรป ซึ่งเป็นคำที่ใช้กันอย่างแพร่หลายในสื่อมวลชน
• คำต้น + คำเต็ม + คำท้าย เช่น turducken = turkey + duck + chicken
  หมายถึงเมนูอาหารที่ประกอบด้วยไก่งวงยัดเป็ดและไก่ไว้ข้างใน มักนิยมทำในเทศกาลใหญ่ เช่น วันขอบคุณพระเจ้า

ผลกระทบทางภาษาและวัฒนธรรม

Portmanteau ในภาษาอังกฤษสะท้อนการเปลี่ยนแปลงทางสังคม เทคโนโลยี และวัฒนธรรม ทั้งในระดับสากลและท้องถิ่น เช่น:

• Edutainment (Education + Entertainment) หมายถึง รูปแบบเนื้อหาการเรียนรู้ที่สนุกสนาน เช่น รายการโทรทัศน์เพื่อการศึกษา หรือแอปเรียนรู้สำหรับเด็ก
• Netizen (Internet + Citizen) หมายถึง พลเมืองบนโลกออนไลน์ ใช้เรียกผู้ใช้สื่อสังคมออนไลน์ที่มีบทบาทในการแสดงความคิดเห็นหรือเคลื่อนไหวทางสังคม
• Shopaholic (Shopping + Alcoholic) หมายถึง ผู้ที่ติดการช้อปปิ้งอย่างหนัก มักใช้ในสื่อบันเทิงหรือแคมเปญส่งเสริมการขายในสื่อ สารสนเทศ และการสื่อสารในชีวิตประจำวัน เช่น ในโซเชียลมีเดีย รายการโทรทัศน์ และแคมเปญโฆษณา

ในประเทศไทย คำประสมหลายคำถูกยืมมาใช้อย่างแพร่หลายในสื่อ สารสนเทศ และการสื่อสารในชีวิตประจำวัน เช่น ในโซเชียลมีเดีย รายการโทรทัศน์ และแคมเปญโฆษณา คำเหล่านี้ช่วยให้การสื่อสารกระชับ น่าสนใจ และเข้ากับบริบททางวัฒนธรรมร่วมสมัย

ตัวอย่าง Portmanteau ในบริบทของประเทศไทย

1. คำว่า staycation

เป็นการรวมคำระหว่าง stay (อยู่กับที่) และ vacation (วันหยุด/การท่องเที่ยว) หมายถึง การพักผ่อนในช่วงวันหยุดโดยไม่เดินทางไปต่างจังหวัดหรือต่างประเทศ แต่อาจเลือกพักในเมืองที่ตัวเองอาศัยอยู่ เช่น ที่โรงแรม หรือทำกิจกรรมผ่อนคลายที่บ้านหรือใกล้บ้าน

คำว่า staycation ถูกใช้ในสื่อ เช่น ในหนังสือพิมพ์ The Guardian ซึ่งเป็นหนังสือพิมพ์รายวันของประเทศอังกฤษ มีพาดหัวข่าวว่า ‘Sharp rise in cost of holidays abroad leads to staycation boom’ หมายความว่า ‘ค่าใช้จ่ายในการท่องเที่ยวต่างประเทศที่เพิ่มสูงขึ้นอย่างมาก ส่งผลให้การพักผ่อนแบบ staycation ได้รับความนิยมอย่างรวดเร็ว’ นอกจากนี้ ยังถูกนำไปใช้ในกลุ่มชุมชนออนไลน์ เช่น Reddit ซี่งมีการแสดงความคิดเห็นในหัวข้อ ‘The actual meaning of staycation…’ ซึ่งหมายความว่า ‘ความหมายที่แท้จริงของ staycation’

ตัวอย่างการใช้ staycation ในประเทศไทย

ใช้ในในหนังสือพิมพ์ Bangkok Post ซึ่งเป็นหนังสือพิมพ์ของประเทศไทย มีหัวข้อว่า ‘Top 5 Best Hotels Staycation in Bangkok’ ซึ่งหมายความว่า ‘5 โรงแรม Staycation ยอดนิยมในกรุงเทพฯ’

ใช้ในการโฆษณาจองที่พักออนไลน์ เช่น ‘All in One Stay Package at Kirimaya Golf Resort Spa – ลูกค้าพักผ่อนได้อย่างสบายใจ ปลอดภัย พร้อมอิ่มอร่อยครบทุกมื้อ สำหรับ 2 ท่าน’

ใช้เขียนบทความในหนังสือพิมพ์ออนไลน์ เช่น ‘STAYCATION พักร้อน นอนใกล้บ้าน’ และ ‘20 STAYCATION กรุงเทพฯ 2024 บรรยากาศดี เหมาะสำหรับพักผ่อน’

ใช้แนะนำที่พักทางสื่อออนไลน์ เช่น ‘มัดรวม Bangkok Staycation แบบดีต่อใจ เที่ยวง่าย นอนชิว ชมวิวเมือง’

2. คำว่า podcast

เป็นการรวมคำระหว่าง iPod (เครื่องเล่นเพลงของ Apple) และ broadcast (การกระจายเสียง) หมายถึง รายการเสียงที่เผยแพร่ผ่านอินเทอร์เน็ต ซึ่งผู้ฟังสามารถฟังแบบออนไลน์หรือดาวน์โหลดไปฟังเมื่อไรก็ได้ โดยมักมีเนื้อหาหลากหลาย เช่น ข่าว บันเทิง ความรู้ สัมภาษณ์ หรือเล่าเรื่อง

คำว่า podcast ถูกนำไปใช้ในการให้ความบันเทิงในสื่อออนไลน์ เช่น www.bbc.co.uk/sounds/podcasts
www.radio-thai.com/podcasts, และ www.iheart.com/podcast/ นอกจากนี้ มีการนำไปใช้ในการให้บริการวิชาการและความรู้ทั่วไปในสื่อออนไลน์ เช่น www.podcastsinenglish.com/, podcasts.apple.com/th/genre/1498, และ lingopie.com/blog/the-best-16-language-learning-podcasts-for-learners-of-all-levels/

ตัวอย่างการใช้ podcast ในประเทศไทย

ใช้ในการสอนภาษาไทย เช่น ‘Thai podcast: Word choice “Suddenly” (ทันที, อยู่ๆ, อยู่ดีๆ, etc)’

ใช้ในการเขียนบทความในสื่อออนไลน์ เช่น ‘แนะนำ 20 รายการ Podcast ที่ไม่ควรพลาด ต้อง Subscribe ไว้ฟังในวันชิล ๆ’ และ ‘5 ผู้เล่นใหม่ในวงการ ‘Podcast’ ไทย วงการที่เคยเป็นเทรนด์ จนตกเทรนด์ และอาจกลับมาเป็นเทรนด์อีกครั้ง’

ใช้ในการให้ช่วยเหลือสังคมในสื่อออนไลน์ เช่น ‘9 พอดแคสต์ ฮีลใจตัวเองในวันที่ล้า ให้กลับมามีพลังอีกครั้ง | Podcast Longplay MM’และ ‘10 พอดแคสต์วัยทำงาน คว้าความสำเร็จได้ทันใจ | Podcast Longplay 5M’

3. คำว่า brunch

เป็นการรวมคำระหว่าง breakfast (อาหารเช้า) และ lunch (อาหารกลางวัน) หมายถึง มื้ออาหารที่กินสายกว่าปกติ มักอยู่ระหว่างเวลา 10.00 – 14.00 น. โดยมักเป็นมื้อพิเศษที่มีทั้งอาหารเช้าและอาหารกลางวันรวมกัน

คำว่า brunch ถูกใช้ในสื่อออนไลน์ในการโฆษณาร้านอาหาร เช่น ‘Best Brunch Restaurants in Media’ หมายความว่า ‘ร้านบรันช์ยอดนิยมในเมืองมีเดีย’ นอกจากนี้ มีการนำไปใช้ในการให้ความรู้ทางสื่อออนไลน์ เช่น ‘75 Best Brunch Quotes and Captions’ หมายความว่า ‘75 คำคมและแคปชั่นเก๋ ๆ สำหรับมื้อ บรันช์’

ตัวอย่างการใช้ brunch ในประเทศไทย

ใช้ในการให้ข้อมูลความรู้ในสื่อออนไลน์ เช่น ‘เอาใจคนตื่นสาย ทำความรู้จัก Brunch มื้ออาหารมาแรงของคนยุคใหม่ พร้อมรวม เมนู Brunch ยอดฮิต’

ใช้ในการโฆษณาในสื่อออนไลน์ เช่น ‘10 ร้าน Brunch สุดชิล กินมื้อสาย ฟีลสบาย นั่งได้ตลอดวัน’ และ ‘Don’t worry, be brunchy! ชวนสายฟู้ดไปเยือน 20 ร้านบรัชน์ (Brunch) รอบกรุงฯ แห่งปี 2024’

บทสรุป

Portmanteau ในภาษาอังกฤษเป็นเครื่องมือที่ทรงพลังทางภาษาศาสตร์ เนื่องจากสามารถสะท้อนแนวโน้มของสังคม วัฒนธรรม และเทคโนโลยีได้อย่างรวบรัด สื่อและสาธารณชนยอมรับและใช้งานคำเหล่านี้มากขึ้นเรื่อยๆ ในชีวิตประจำวันและบริบทต่างๆ โดยเฉพาะในบริบทของประเทศไทย Portmanteau กลายเป็นส่วนหนึ่งของภาษาไม่เป็นทางการที่ช่วยเพิ่มสีสันให้กับการสื่อสารยุคใหม่

References

Britannica (n.d.). portmanteau word. In Britannica. Retrieved June 13, 2025, from https://www.britannica.com/topic/portmanteau-word

Calona, J. (2022, June 2). Re: 56 Words That Are Actually Portmanteaus [Web blog message]. Retrieved from https://www.grammarly.com/blog/literary-devices/portmanteaus/

Gunner, J. (2022 September 9) Re: 100 Portmanteau Examples of Creative Combined Words [Web blog message]. Retrieved from https://www.yourdictionary.com/articles/portmanteaus

Top 5 Best Hotels Staycation in Bangkok. (2024, November 29). Bangkok Post. https://www.bangkokpost.com/thailand/pr/2909877/top-5-best-hotels-staycation-in-bangkok

บทความโดย อาจารย์พัชรา วงศ์หิรัญสมบัติ
อาจารย์ประจำสถาบันภาษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์